ji  erebî  زبور(Zebûr)  ji  زبر(zebir:  nivîsîn)  ji  aramî  ziber/zimer  (stran  /  sirûd  /  neşîde  /  îlahî / şîir gotin/xwendin)

bi rêya erebî ji îbranî, têkilî zikir

ji  erebî  زبید(Zubeyd) ku  maneya "bijare,  elît" dide.

ji erebî  زبیدة(Zubeyde), forma  mê  ji زبید(Zubeyd) ku  maneya "bijare,  elît" dide.

ji erebî  زبیر(Zubeyr) ku  maneya  "hêz,  qewet, taqet,  zever" dide.

bi rêya rusî Зоя (Zoya) ji yûnanî ζωή (zoê: jiyan) ku wergerra yekser/dîrek ji navê חוה (Xewa: Hewa) yê îbranî ye. Formên bi hin zimanên din Zoë, Zoey, Zoie, Zowie, Zoë, Zoé, Zoja.

"Zozan" van salên dawiyê bûye navekî popûler yê keçan jî. Lê ew di nav kurdan de ne navekî gelek kevn e: pîrejinên bi navê Zozan nînin. Ihtimal e ku navê "Zozan" ji navê "Susan, Susanne, Susanna" yê li Rojavayê/Ewropayê belav hatiye "kurdîkirin". Lê tişta hê jî balkêştir ew e ku "Susan, Susanne, Susanna" bi xwe ji zimanên îranî (kurdî, farisî...) e. Lê ew ne ji peyva "zozan"  lê  ji  navê  gulekê  ye  ku  bi  kurdî  "sosin"  û  farisî  "sûsen"  e  (navê  zanistî  "Lilium",  yê  inglîzî "lily")

ji  Zînê  ji  Zeyno  /  Zêno  ji  Zêneb  ji  Zeyneb  ji  erebî  زینب(Zeyneb)  ku  bi  xwe  jî  ji  زین(zeyn:  delalî, spehîtî, xweşikî, ciwanî)  ye.

ji erebî ضابط(żabiț), têkilî zeft, zebt, zemt, zevt, mezbût...

Bi zimanê Sûmerî ji bo "zabita" em dibêjin zabar-dab an zabar-dab-ta http://psd.museum.upenn.edu/cgi-bin/xff?xffe6376 li ser ferhenga Sûmerî Erebî: مسؤول (masuul)

ji erebî زاد (qût, xwarin, berhem, erzaq, risq), têkilî zêde, zewade, ziyad, zayid...

bi  rêya  tirkî  zafer  ji  erebî  ظفر(ẓefer)  ji  ظفر(ẓefire:  bi  ser  ketin)  ji  ظفر(ẓifr  /  ẓufr:  pencirk, nînok), hevreha aramî טפרא(ṭipra) û akadî ṣu serekaniya peyva kurmancî tilî / til / tibl / tipl e. pru/ṣupparu. Peyva aramî טפרא (ṭipra)

ji erebî زعفران (zeferan) ku herwiha serkaniya peyva bi heman wateyê ya gelek zimanên ewropî ye jî, li jêr binêrin.

ji rûsî закон (zakon: qanûn). Li ser bikaranîna "zagon", "yasa" yan "qanûn"ê, binêrin "qanûn".

ji erebî زاهد (zahid) ji rehê زهد (z-h-d-: terk kirin, dest jê berdan, ji xwe re nekirin xem), hevreha زهد (zuhd: zahidî)

ji erebî ظاهر (żahir), têkilî ظهور (żuhûr: zihûr)

hevreha farisî زاق (zaq) û زه (zeh), pehlewî û partî zahag (zeheg), peştûyî zag (zeg), sogdî zāk (zak), ermenî ձագ (jag: çûçelk), albanî zog (çûçik)... hemû ji protohindûewropî ǵʰāgʷʰ- / ǵʰag-  /  ǵʰāgʰu-.  ზაქი(zak'i:  gol)  ya  gurcî  û  ܙܓܐ(zagā:  çûçelk)  ya  aramî  ji  îranî  hatine  wergirtin. herwiha binêre: zarrok,  zan.

Têorî 1em: Bi maneya "z-ya fis" ji erebî, bi wateya "serwer" jî ihtimalen dîsa ji erebî, bide ber zalim. Têorî 2em: Bi zimanê sumerî "zal"

ji erebî ظالم (ẓaḷim), têkilî zilm

ji erebî ضم (ḍemm) ji rehê ضم (ḍemme: zêde bûn)

protohindûewropî: gen- ("zan") protoaryayî: zan ("zan")Avestayî: zan- ("zan")Pûnjabî: zy- ("zan"), frzynd ("zarrok")Middle Persian: z- /zā-/ ("zan")Somalî: zy- ("zan")Farisî: zāyad ("zayış").  āzād  ("azad,  serbest")Osetî:  zajyn  /  zad-  ("zan")Belûçî:  zāt  /  zā-  ("zan")  ...  irKurdî:  zan, zayîn / -zê- ("zan")Kurmancî: zan, zayîn / -zê- ("zan")Hewramî: zay / z- ("zan")Zazakî: zayen / za- ("zan")Sanskrîtî: jan- ("zan")Yewnanî: genēs ("zan"), genos ("nijad, binemal"), gonos ("zarrok")Latînî: genus ("nijad, xizm"), gēns ("nijad, binemal"), nātos ("zarrok")Înglîzî: kid ("zarrok")Înglîzî: kin ("binemal, xizm") ...Çavkanî: Cheung p.465, Watkins  p.26

ji îranî, hevreha soranî زانا (zana), farisî دانا, pehlewî danag, têkilî zanîn -în + -a

ji protohindûewropî ǵenh₃- / ǵenə- / ǵnō-, têkilî zan- ya avestayî, pehlewî dan-, farisî dan-, zazakî zanayen, sanskrîtî jānāmi, rusî знать (znat), elmanî kann, swêdî kan (dikare) û känna  (nasîn),  inglîzî  can  (bixwîne:  ken,  "karîn")  û  know  (bixwîne:  niw  "zanîn"  ji  inglîziyan  kevn cunnan, bixwîne: kunnan "zanîn"). protohindûewropî: gne- ("zanîn") protoaryayî: zan- ("zanîn")Avestayî: zān- ("zanîn") Pûnjabî: zn- ("zanîn") Middle Persian: dn- ("zanîn") Sogdî: zn- ("zanîn") Farisî: dān- ("zanîn") Osetî: zynd- ("zanîn")Belûçî: zan- ("zanîn") semnanî: zūn- ("zanîn") sengîserî: zun- ("zanîn") ... irKurmancî: zanîn- ("zanîn")Kurdî (Soranî): zanîn- ("zanîn")Hewramî: zanay ("zanîn")Zazakî: zanayenSanskrîtî: jna- ("zanîn")Latînî: gno- ("zanîn")Yewnanî: gno- ("zanîn")Înglîzî: know ("zanîn") ...Almanî: kann (dikare)Swêdî: kan (dikare), känna (nasîn) Çavkanî: Cheung p.467, Watkins p.33, Etymonline Binêrin herwiha: nasîn

Bi esehî nayê zanîn. Dikare jiirani, ji rehê peyva "-za, zan, zayîn" û hevreha zag ya belûçî û zoy ya peştûyî be lê hingê "-ro(k)" bêşirove dimîne. Çabolov wê herwiha dide ber źereriyyu, binêre  zuriyet.  herwiha  mimkin  e  ku  ew  ji  ji  ermenî  be,  bi  ermeniya  kevn  զարմ(zarm:  malbat, nijad,  ejdad,  kinêt,  qewm)  +  -ok  ya  kurdî.  Peyva  ermenî  ji  զ-  (z-:  li  pey,  li  pişt)  +  արմ(arm:  reh) peyda bûye. Ihtimala eslê ermenî yê vê peyvê ji ber wê jî mezin e ku ev peyv di zimanên din yên îranî de li derveyî kurdî peyda nabe. Di kurdî de jî di hemû zarava û devokan de peyda nabe. Bo nimûne, di soranî de qet ne li kar e. Di ermeniya niha de ew wek զարմիկ (zarmik: pismam; pisxal) û զարմուհի (zarmûhî: dotmam, keçxal)  maye.

ji  protohindûewropî  ǵeme-  (zewicîn),  protoaryayî  zamat-,  hevreha  zamater  ya  avestayî, damater  ya  farisiya  kevn,  داماد(damad)  ya  farisî  (>  damat  ya  tirkî),  zamat  ya  belûçî,  zama  ya zazakî  û  hewramî,  زاوا/  zawa  ya  soranî.  herwiha  hevreha  sanskrîtî  जामािर्(camater),  rusî  зять (zyati),  yûnaniya  kevn  γαμβρός  (gambros),  latînî  gener...  Hêjayî  gotinê  ye  ku  ne  hevreha  peyva zewac / zewicîn e. Zewce û zewac ji erebî ketine kurdî lê ew bi xwe jî ji זוגא (zewga) ya aramî ne ku ji ζεῦγος (zeûgos) ya yûnaniya kevn e ku ji yug-ta- û yeug- (bi hev re meşîn/bezîn) yên protohindûewropî  in  ku  herwiha  serekaniya  yuxte-  ya  aevstayî,  cuxte-  ya  farisiya  kevn,  جفت(cuft) ya farisî û cot ya kurdî ye. çift) ya tirkî ji farisî ye. protohindûewropî: ǵeme- (zewicîn) protoaryayî:  zamat-Avestayî:  zamater-  ("zava")  Farisiya  Kevin:  damater-  ("zava")  Farisî:  damad ("zava") Belûçî: zamat ("zava")Hewramî: zema ("zava") Zazakî: zama ("zava")Kurmancî: zava ("zava") Kurdî (Soranî): zawa ("zava") Yewnanî: gambros ("zava"), gamos ("zewac")Latînî: gener ("zava") ... Çavkan: Horn p.117, Watkins p.26, MacKenzie P.114,  Etymonline

ji  erebî  زاویة(zawiyet),  hevreha  îbrî זוית(zāwîṯ), ܙܘܝܬܐ(zɑwiθɑ)

Kurmancan ev nav daye wan û qaşo dengê zaravaya wan wek za-za-za ye.

ji erebî ضعف (ḍef: zeîfî, qelsî, lawazî, têkilî zeîf. Forma "zeaf" di bin tesîra tirkî "zaaf" de ketiye kurdî, ne yekser ji erebî hatiye.

ji  erebî  زباد(zebad)  ku  herwiha  serekaniya  Zibet-katze  ya  almanî,  zibetto  ya  îtalî,  циве́тта (tsîvêtta) ya rûsî, civette ya fransî û civet ya inglîzî ye  jî.

ji erebî زبان (zebani) ji akadî zibanîtu

herwiha cebeş, jebeş, şebeş, zeveş, hevreha zazakî zeveş, ji zev- /zem- (sar, sarma, zivistan), têkilî "zivistan", bi zazakî "zimistan", jikurdi. Bide ber ermenî ձմերուկ (cmêruk: zebeş) ji ձմեռ (cmêṙ: zivistan) + -ուկ (-uk: -k, -ik, -ok, nîşana biçûkkirinê) û gurcî საზამთრო (sazamt'ro: zebeş < zivistanî) ji სა- (sa-) + ზამთარი (zamt'ari: zivistan). Sebebê binavkirina wiha ihtimalen ji ber sarî û hînikiya zebeşî ye. Gelek normal e ku zimanên cîran peyvan ji hev werdigirin lê vê carê pirr balkêş e ku kurdî, ermenî û gurcî ne evb peyv lê fikra binavkirina vê mêweyê ji hev wergirtiye.

jiportugali zimanekî afrîkayî, ihtimal e ku ji kongoyî

têkilî zeden ya farisî ku tê wateya lê dan, lê xistin

ji  erebî  ضبط(żebț:  zeft)  ji  lêkera  ضبط(żebețe:  girtin,  zeft  kirin),  hevreha  zabit,  mezbût...

ji?.  Ihtimal  heye  ku  hevreha  lê  ne  hevwateya  peyva  "gigolo"  (fahiş,  mêrên  xwefiroş)  ya ewropî ye ku di gelek zimanan de wek "jîgolo" tê xwendin. Di zimanên îranî de l/r bi hev diguherin.

ji  erebî  زكاة(zekat)  ji  aramî  זכות(zikût)  ji  rehê  זכה(zika:  paqij  bûn,  pak  bûn,  fihêl  bûn  -  bi taybetî ji gunehan). Bide ber:  tezkiye.

ji  zimanekî  samî,  bo  nimûne  ji  aramî  ji  rehê  ܙܠܠ(z-l-l-:  zelal  bûn,  ron  bûn,  geş  bûn).  herwiha bide ber sûmerî  zalag.

ji erebî زلزلة(zelzelet) ji lêkera زلزل (zelzele: lerizîn) ji dengê onomatopoetîk. herwiha bide ber sûmerî zel

hevreha farisî زلو (zelû), pehlewî tuzurūk (nehatiye qeydkirin) ji îranî. Peyva tirkî sülük û ya ermenî տզրուկ (tzrûk) ji zimanên îranî hatine wergirtin.

jirojhilati, hevreha kurdî dem, farisî زمان (zeman), pehlewî zeman û zemanek, parsî jeman û jemanek, erebî زمن (zemen), aramî זמן (zemna), akadî simanû. zaman ya tirkî û ժամանակ (jamanak) û ժամ (jam) yên ermenî ji zimanên îranî hatine wergirtin.

ji hewramî zama (zava) + wend (bend) bi rêya soranî

ji protohindûewropî ǵʰim-, ǵʰyem- (sar, sarma), protoaryayî jʰim-, hevreha kurmancî zivistan, avestayî 𒉈𒉈𒉈𒉈 (ziya), sanskrîtî ग्नहम(hîme: sar, sarma) û ग्नहमालय(Hîmalaya), lîtwanî žiema (zivistan), rusî зима (zima: zivistan), hîtîtî 𒉈𒉈𒉈 (gimen: zivistan), yûnaniya kevn χεῖμα (xeyma: zivistan), latînî hiems (zivistan), îriya kevn gam (zivistan)...

ji îranî ye, hevreha زنبق(zenbeq) ya farisî û zenbek ya pehlewî ye. Wek زنبق(zenbeq) ketiye erebî wek zambak jî tirkî. Ihtimal e ku erebî ji farisî yan pehlewî girtibe lê tirkî ji kurdî wergirtibe ji ber ku li hemberî -nb- ya farisî di kurdî de di gelek peyvan de -mb- ye: kurdî: zembîl, zembeq, duşem(b), Stenbol... lê farisî: zenbîl, zenbeq, dûşenbe, Estenbol...

ji akadî zebbîlû (zembîl) ji lêkera zebalû (hilgirtin, birin). Heman peyv wek زنبیل (zenbîl) ketiye farisî jî. Zembil ya tirkî ne bi rêya farisî lê bi rêya kurdî hatiye wergirtin ji ber ku di kurdî de dengê -mb- hemberî dengê -nb- yê farisî ye, kurdî: zembîl, zembeq, duşem(b)... lê farisî: zenbîl, zenbeq, dûşenbe...

ji  erebî  ضمة(ḍemmet)  ji  ضمة(ḍemme:  lê  zêde  kirin,  pê  ve  kirin).  ji  eynî  rehî:  zam,  minzem.

ji  erebî  زمهریر(zemherîr)  ji  îranî  zem-  (sarma,  zivistan  -  binêrin  zivistan)  û  ji  erebî  هریر(herîr: orrîn,  qîrrîn)

ji erebî زمزم (zemzem) ji lêkera زمزم (zemzeme: bilqîn, bilq-bilqa avê jê hatin, xuşîna avê, xumxuma avê) ji dengê onomatopoetîk

ji protohindûewropî dʰéǵʰōm (erd, zevî), hevrehî zemo ya avestayî, zemî ya pehlewî, zemîk ya belûçî, zemîn ya farisî, zewî ya soranî, zîme ya zazakî, зæхх (zexx) ya osetî, cima ya sanskrîtî, земля (zemliya) ya rusî, žẽmė ya lîtwanî, χθών (xthṓn) ya yûnaniya kevn, humus ("zevî") û homō / hūmānus ("mirov, "axî"") ya latînî... Peyva zemîn ya kurdî ji heman rehî ye û ji farisî hatiye deynkirin. protohindûewropî: (dhé-)ģhem- ("erd") protoaryayî:Avestayî: zemo- ("erd")Middle Persian: zemî ("erd") Farisî: zemîn ("erd") Belûçî: zemîk ("erd") Kurmancî: zevî, zêvî ("zevî") Kurdî (Soranî): zewî ("zevî")Hewramî: zemîn ("erd, zevî")Zazakî: zime ("nizar"), zemîn  ("zevî")  Sanskrîtî:  cimá-  ("erd")  Yewnanî:  xemey-  ("sererdî")Latînî:  humus  ("erd"),  homō, hūmānus  ("mirov")  enk:  guma  ("mirov")Înglîzî:  bride-groom  (zava)  ...  Çavkanî:  Horn  p., Watkins p.20, MacKenzie p.114, Etymonline

ji peyvek îranî ya ku herwiha serekaniya peyva zevî ya kurdî ye.

ji erebî ظن (ẓenne). Wek zan ketiye tirkî jî.

ji  erebî  زنجبیل(zencebîl)  ji  aramî  ܚܡܣܐ*זנגביל(zengbîl)  ji  sanskrîtî  शृङ्गर्ेर(śṛṅgavera, di bin tesîra "śṛñgam garis" de) jitamili இஞ்சிதேர் (incivêrrehê zencefîlê) ji இஞ்சி (inci) + தேர்(vêr).  Heman  peyv  bi  rêya  zimanekî  samî  wek  ζιγγίβερις  (zingíberis)  ketibû  yûnaniya kevn, jê wek gingiberi derbasî latînî bû û peyva bi eynî maneyê ya pirraniya zimanên ewropî jî ji wî rehî ye: inglîzî ginger, fransî gingembre...

Bi zimanê Sumerî em dibêjin "zanzana" ji bo zencerek: http://psd.museum.upenn.edu/epsd/epsd/e6448.html

ji  erebî  زنجى(zencî)  ji  îranî,  hevreha  farisî  زنگى(zengî:  jengî),  pehlewî  zeng  /  jeng  (jeng), kurmancî  jeng.

ji  erebî  زندیق(zendîq)  ji  îranî,  bi  pehlewî  zendîk  (mirîdên  Manî  yê  ku  zerdeştîtî  nû  kir)  ji zend- (ilm, zanîn) ji protohindûewropî ǵenh₃- (zanîn), binêrin: zanîn. Bo hin peyvên din jî yên ku ji zimanekî îranî ketine erebî û paşî bi forma xwe ya erebîkirî ve li kurdî yan zimanên din vegerîne, binêrin: fisteq, birc. Zındık ya tirkî ji zimanên îranî  ye.

Bi zimanê Sûmerî em dibêjin "ze" û wergerina vê "qilêr, qirêj, gemar, rêvin, kirêt, gewî". bi Ingilizî "dirt" Nivîsa bi sûmerî:

Peyveke  onom  e,  hevreha  soranî  زهنگ(zeng),  farisî  زنگ,  pehlewî  zeng,  ermenî  զանգ (zeng), aramî ܙܓܐ (zega), gelek zimanên slavî zvon

hevreha  sengîn  (giran;  bihagiran,  bihadar,  biqîmet)  ji  seng  (kevir)  +  -în,  herwiha  hevreha farisî  سنگین(bihagiran,  biqîmet).  Wek  zengin  ji kurdî ketiye  tirkî jî.  ji  heman  rehî:  senger

herwiha zengî, awzengî, ji tirkî üzengi, hevreha azerî üzəngi, qazaxî ujengi, ozbekî uzangi... ji zimanên tirkîkî ketiye hin zimanên din jî: gurcî უზანგი (uzangi), makedonî û sirbî узенгија (uzengiya), krowatî uzengija...

ji yewnanî ξενος (ksenos) "biyanî" + φοϐος (fobos) "tirs"

ji erebî ربط و ضبط (ḍebṭ we ṛebṭ) ji ضبط (ḍebṭ: zeft) û ربط (ṛebṭ: rept)

ji protohindûewropî ǵʰelh₃-, hevreha zerd ya soranî, zazakî, hewramî, farisî û belûçî, zer- ğon  ya  partî,  zert  ya  pehlewî,  zeyrî  ya  avestayî,  harî  ya  sanskrîtî,  жёлтый  (zoltiy)  ya  rusî,  želvas ya lîtwanî, galbus ya latînî, geolu ya inglîziya kevn (> yellow ya inglîziya nû), gelw ya weylsî, xloros ya yûnaniya kevn... Hêjayî gotinê ye ku nêzîkiya dengî ya zer li gel sarı ya tirkî tenê tesedufî ye, peyva tirkî ji zimanê proto-tirkî ye (ne peyveke ji zimanên hindûewropî deynkirî ye). protohindûewropî:ǵʰelh₃-- ("zer") protoaryayî: Avestayî: zeyrî- ("zer") Middle Persian: zert ("zer") (< parsî) Farisî: zerd (" zerd") (< parsî) Belûçî: zerd ("zer")Hewramî: zerd ("zer") ... Zazakî: zerd irKurdî (Soranî): zerd ("zer") Kurmancî: zer ("zer")Sanskrîtî: harî- ("zer") Yewnanî: khlōros ("zer") Latînî: galbus ("zer") Almanî: Gelb ("zer")İnglîziya kevn: geolu > Înglîzî: yellow ("zer")  ... Çavkanî: Horn p.146, Watkins p.29, MacKenzie P.140, Etymonline Hevreh: zêrr

Bi  hind  û  ewropî  ghel-,  bi  sanskrît  hârit-,  avestayî  zeirite,  bi  pehlewî  zert.  Kurmancî  dengê dye dike winda.

zerd (zer) + alû (hilûk, hilû), bide ber şeftalî

ji erebî ضرار (ḍerar) ji ضر (ḍerre: ziyan lê kirin)

hevreha  زهبر/  zebr  ya  soranî,  zaveri  ya  avestayî,  zor  ya  kurdî/farisî,  शूर(śūra)  ya  sanskrîtî, hemû ji protoaryayî

ji erebî زواج (zewac: zewac, hevserî, jinûmêrî), têkilî زوج (zewc: mêr, hevser) û زوجة (zewcet:  jin,  hevsera  mê),  ji  aramî  זוגא(zewga:  hevser,  jin  yan  mêr)  ji  yûnanî  ζυγός  (zugos:  cot, du tiştên li gel hev) ji protohindûewropî yeug- (bi hev ve girê dan) ku herwiha serekaniya cot ya kurdî ye jî. ji eynî rehî: "zo" ya kurdî ya bi maneya  "cot".

ji erebî ذوق (żewq), wek zevk ketiye tirkî jî.

ji erebî ذخیرة (źexîre) ji rehê ذخر (ź-x-r: hilgirtin, paşve hiştin, parastin, serf nekirin)

ji erebî زیت (zeyt: zeyt), hevreha aramî זיתא (zeyta), îbranî זית (zeyt), fênîkî zeyt-. Peyva "zeyt" ji zimanekî samî ketibû pehlewî jî. herwiha eynî peyva erebî serekaniya peyva aceite ya spanî ye jî. ji heman rehî herwiha: zeytûn

ji  erebî  زیتون(zeytûn)  ji  زیت(zeyt:  zeyt),  hevreha  aramî  זיתא/  ܙܝܬܐ (zeyta),  îbranî  זית (zeyt), fênîkî zeyt-, akadî sirdu, sûmerî zerdum. Peyva zeyt ji zimanekî samî ketibû pehlewî jî. Li Bakurê Afrîkayê, Rojhilata Navîn heta Hindistanê û Asyaya Navîn peyvên "zeyt" "zeytûn" belav  bûne:  hindî  ਜੈਤੂਨ/ज़ैिून(ceytûn),  tamilî  ளசதூண்(seydun),  ermenî  ձիթենի(citêni), gurcî ზეთის (zêtis), qazaxî зәйтун (zeytûn)... Di pirraniya zimanên ewropî de peyveke ji bingehê oliva ya latînî çêkirî tê bikaranîn lê li nîvgiravê Îberyayê jî peyva ji erebî cihê xwe girtiye: spanî aceituna û portugalî aceitona, herdu ji forma diyar ya erebî الزیتون (ez-zeytûn).

ji erebî ضعیف (żeîf) ji ضعف (żeufe: zeîf bûn)

protohindûewropî: ud- ("derve; dûr")protoaryayî: uz- ("derve; dû")Avar: uz-, us- ("derve, derê")Farisiya Kevin: ud- ("derve, derê")Pûnjabî: z-, s- ("derve, derê")Pehlewî: z-, s- ("derve, derê") sogdî: z-, s- ("derve, derê") Farisî: ez-, az-, zi- ("derve, derê") ...Kurmancî: zi- ("derve, derê")Kurdî (Soranî): zi- ("derve, derê")Zazakî: zi- ("derve, derê")Sanskrîtî: úd- ("derve, derê")Almanî: aus ("derve, derê")Înglîzî: ut > out ("derve, derê")Çavkanî: Watkins p.94, Etymonline

ji zimanekî slavî, bo nimûne ji rûsî собрать (sobrati) yan собирать (sobiráti: civandin, kom  kirin,  berhev  kirin),  hevreha  slovenî  zbirati  /  zbrati,  slovakî  zbierať  /  zebrať,  polonî  zbierać, zebrać, çekî sbírat, sebrat, bulgarî събирам (sibîram), събера (sǎberá), belarusî збіраць (zbirácʹ), сабраць (sabrácʹ), makedonî собира (sóbira)... hemû ji slaviya kevn se- (hev-) + бьрати (biratî: birin, anîn, hilgirtin) ji proto-hindûewropî bʰer- (anîn / birin, bar kirin). Peyva esil-silavî ihtimalen bi rêya ermenî ketiye kurdî. ji eynî rehê proto-hindûewropî: bar, birin, - ber, ber  (berhem)...

hevreha  soranî  زبڵ/  zibił,  herdu  ji  erebî  زبل(zibil),  hevreha  aramî  ܙܒܐܠ(zeḇla,  zevla),  îbrî זבל(zeḇel,  zevel),  akafî  ziblu.  Peyva  erebî  ketiye  gelek  zimanên  din  jî:  farisî  زبل(zibl),  tirkiya devokî  zibil,  azerî  û  tirkmenistanî  zibil,  ermeniya  devokî  զիբիլ(zibil).  ji  eynî  rehî  sil  (bi  maneya "zibil" wek di peyva kersil de) ya kurdî  jî.

ji erebî زجاج (zucac) ji aramî זגוגא (zigûga), hevreha akadî zekûkîtu, jifeniki

ji erebî زفت (zift) ji aramî zipta, hevreha akadî ziptu.Pir peyv hene ko bi regeza xwe Ariyanîne lê mixabin di wîkîferhengê de mîna peyvin arabî yan turkî hatine nîşankirin ji wan peyvan ko bi belge hatine nîşan kirin ko arîne peyva jin,dîn, û pir peyvin dinAvaya ne raste peyva  zift  ji  peyva  grîkî  asphalt  hatye  ko  bi  xwe  ji  du  kîtan  pêkhaye  ji  a  ango  ne  û  sphaltos  ango avêjbare

ji erebî ذهن (ðihn) ku wek dihn, dêhn, dên jî ketiye kurdî