herwiha R, ji latînî R, hevreha yûnanî Ρ / ρ, krîlî Р / р, ermenî Ր / ր, îbrî ר, erebî ﺭ, aramî ܪ... hemû jifeniki (reş: navê wê herfê ji peyva "reş" anku "ser" ya zimanên samî ye)

hevreha  tirkî  radde,  ji  erebî  رادة(raddet),  رد(red:  wergerrîn,  zivirrîn),  ji  eynî  rehî:  red.  ji  vê dawiyê ketiye kurmancî, bi taybetî bi rêya soranî lê di soranî bi xwe de jî di nav gel de peyda nabe. Ihtimalen ji osmanî ketiye kurdî û bi texmîna ku ew peyveka esil-kurdî be hatiye bikaranîn. Bi texmîneka qayim ew ji tirkî derbazî kurdî bûye çunkî bi maneya xwe ya kurdî ew di erebî de ne li kar  e.

bi rêya fransî yan inglîzî radical ji latînî radix (genîtîv: radicis) anku reh, demar

bi rêya fransî radiation ji latînî raditio ji radiare (tîroj dan) ji radius (tîroj)

ji fransî radiothérapie ji radio + thérapie

ra- + hêlan, bide ber rakirdin (revîn, bazdan) ya soranî.

ji erebî: rahîb + -e (nîşana mêyîtiyê)

ra  +  mûs  +  -an,  hevreha  farisî  بوسیدن (bûsîden:  maç  kirin)  û  بوسه(bûsê:  maç)  ji  îranî, eslen  onom.  Bo  guherîna  M/B  bide  ber  "misilman  /  bisilman  /  bisirman".  Forma  farisî  wek بوسة(bûse / bewse) ketiye erebî jî û forma lêkerî باس(base) jî jê hatiye çêkirin.

ji fransî rapporteur (rojnamevan) ji rapport + -eur

ji  tirkî  rakı  ji  erebî  عرقي(ereqî:  ereqî,  ji  ereqê,  biereq)  ji عرق(ereq:  ereq).  Wek  raki  û  arak ketiye hin zimanên ewropî  jî

protohindûewropî reg-to ("rastkirî") < (o)reg(a)- ("rast kirin; rast meşîn; rêberî kirin, birêveberî kirin")protoaryayî rez- ("rast meşîn; rêberî kirin, birêveberî kirin") Avestayî: raz- ("xet kêşan"), raste- ("rast") Farisiya Kevin: raste- ("rast") Pûnjabî: raşt ("rast") sogdî: rşth- ("rast")  Farisî:  rast  ("rast")  Belûçî:  rāst  ("rast")  Osetî:  rast  ("rast")  ...Kurmancî:  rast  ("rast")  Kurdî (Soranî): rast ("rast") Zazakî: raşt ("rast") Sanskrîtî: rāddha- ("rast"), rac- ("qral") Latînî: rectus (bixwîne: rêktus, "rast"), rex (bixwîne: rêks, "qral") Alm.: recht (bixwîne: rêxt, "rast"), Reich ("dewlet")Înglîzî: right (bixwîne: rayt, "rast") ... Çavkanî: Cheung p.196, Horn p.134, Watkins p.70,  Etymonline

ji rast + yeqîn yan jî rast + -e- + qîn ?

ji inglîzî rattan yan ji fransî rotin jimalezi rotang

ji  erebî  روى(rewey:  vegotin,  çîrok  gotin,  gotin,  behs  kirin,  rave  kirin)  yan  راوي(rawî:  vebêj, çîrokbêj), hevreha riwayet. Peyv bi ihtimaleke mezin bi rêya farisî yan tirkî ketiye kurdî loma W bûye  V.

Hêjayî  gotinê  ye  ku  kor  (korr)  di  bin  ravekirin  û  serastkirina  van  nav  û  nîşanên  xwarê de bi rê ve  çû

bi rêya soranî ڕاز (raz) ji farisî راز (raz), hevreha pehlewî 𒉈𒉈𒉈 (raz), hexamenişî 𒉈𒉈𒉈(rāza-). ܐܪܙܐ (iraza) ya aramî û רז (raz) ya îbrî ji zimanên îranî hatine wergirtin. ji aliyê etîmolojî ve ne têkilî  peyva  razî,  riza  ye.  Van  salên  dawiyê  bi  rêya  soranî  ji  farisî  ketiye  kurmancî;  di  kurdî  de  di nav gel de peyda  nabe.

herwiha "ra", hevreha kurdiya başûrî era (jê re, ji bo, bo; bo çi, çima, çira), zazakî "ra" (ji) û "rê" (jê re), farisî "ra" (pirtika berkariyê), pehlewî "ray" (jê re, bo, ji bo, ji ber), hexamenişî "radi"  (bo,  ji  bo,  ji  ber,  seba,  sera,  ji  sebebê  ku),  ji  îranî.  herwiha  bide  ber  latînî  ratione  (sebeb).

hevrehên  soranî  ڕا (ra)  û  ڕێگا(rêga),  şahzênî/şêxbizinî:  rî,  rü,  zazakî  rayîr,  rahar,  belûçî  ra, rah, farisî راه (rah), pehlewî rah, ras, avestayî raithya, hexamenişî rathiya, semnanî raec, sengeserî raecn, peştûyî lar, ji îranî, belkî têkilî rast, ji protohindûewropî h₃reǵ-. Bo zêdetir agehiyan binêre:  rast.

bi rêya fransî realité ji latînî realitas

ji inglîzî realism ji real (rast, rastîn) + -ism (-îzm)

ji erebî رب (rebb) ji aramî ܪܒܐ (reba: mezin), hevreha akadî reb (mezin)

"Reben" bi maneya "keşîş, qeşe, abidên fileh" (inglîzî: monk) ji aramî "reben" tê ku maneya  "mezinê  me"  dide  (bide  ber  erebî:  "rebbena"  xwedayê  me,  rebbê  me)  û  hevreha  "reb" (xweda) û "rebbî" (serekên dînî yên cihûyan) e. Forma wê ya mê jî "rebene" ye. "Reben" bi maneya  "perîşan,  belengaz,  şerpeze,  jar,  hejar"  jî  divê  ji  wê  be  ji  ber  ku  "abidên  fileh"  wek  yên misilman jî (derwêş, sofî, feqî) wek kesên feqîr û jar tên hesibandin. Bo hin peyvên din jî yên deynkirî ku ji wateya xwe ya bingehîn dûr ketine, binêrin: bedew, cindî (bi maneya keşxe)

ji kurdî û farisî reçel e û ji wan ketiye tirkî jî lê serekaniya wê ne diyar e.

ji erebî رجم (recim), hevreha aramî רגמ (regamu)

Bi wateya "yê ku rê dide" ji rê dan û bi maneya "rêya derketinê" ji rê + der(ve)

ji îranî, hevrehên din yên kurdî revde, revo, farisî رم (rum) û رمه (rem), parsî rem, pehlewî remek. երամ (eram), երամ (eramak) û րամ(ram) yên ermenî ji zimanên îranî hatine deynkirin.

bi rêya fransî référendum ji latînî referendum ji referre (şêwirîn)

ji fransî référence yan ji inglîzî reference

ji  fransî  réforme  yan  ji  inglîzî  reform  ji  latînî  re-  +  form  (>  reformare  formek  /  dirûvek  / şiklek nû danê)

ji fransî reformé ji reformer, têkilî reform ji latînî re- + form (> reformare formek / dirûvek / şiklek nû danê)

ji inglîzî reformist yan ji fransî réformiste, binêre reform + -îst

ji fransî régulateur yan inglîzî regulator, herdu jî ji latînî regulare (eyar kirin; bi rê ve birin)

ji protohindûewropî wréh₂ds (reh), hevreha soranî ڕهگ / reg, farisî ریشه(rîşe), yûnaniya kevn ῥίζα (rihîza), latînî radix, fransî racine, inglîzî root û wort, swêdî rot û ört, albanî rrënjë. ji heman rehî: rih / rî, rêv.

ji erebî, têkilî rehm, rehman, merhemet

ji  erebî  رهین(rehîn)  ji  rehê  رهن(r-h-n-) ku ji  bilî  zimanên Rojhilata  Navîn  (bo  nimûne  tirkî rehin)  herwiha  ketiye  zimanên  Nîvgiravê  Îberyayê  jî:  spanî  rehén,  portugalî  refém,  galîsî  refén.

ji erebî رحلة ji رحل (r-ḧ-l-: bar kirin, kurtan lê kirin), hevreha aramî רחלא (rexla: barê dewaran). ji heman rehî:  irtihal.

ji erebî رحمة (reḧmet), têkilî rehîm û Rehman, hevreha aramî ܪܚܡ (rexim), îbrî  רחמים (rexemîm)

ji erebî, têkilî rehm, rehîm, merhemet

ji  erebî  رئیسji  رأس(reis:  ser),  hevreha aramî  רˀשא(reişa:  ser) û  akadî  raşû  (ser).

bi rêya fransî record ji inglîzî record ji inglîziya navîn recordan ji fransî recorder ji latînî recordari ji re- + cord

bi rêya fransî recteur yan inglîzî rector ji latînî rector (birêveber) ji rect-, dema borî ya dûdar ji regere (bi rê ve birin)

bi rêya inglîzî yan frensî ji latînî

ji erebî رمضان (ṛemeḍan: remezan), destpêkê maneya "meha kel/hişk" dida, ji رمض (ṛemide: kizirîn, qijikîn, şewitîn, li ber tavê û germayê hişk bûn) ji ber ku berî îslamê meha remezanê diket beramberî dawiya tîrmehê û destpêka tebaxê anku havînê lê di salnameya koçî de meha nehem e û li gor salnameya zayînî li dor salê dizivire. Herçendî dengê ض (ḍ) yê erebî pirr nêzîkî d ya kurdî be jî, ew bi pirranî di kurdî, farisî û tirkî de wek z tê xwendin/gotin. Di erebî de jî hin kes wê wek ẓ anku nêzîkî dengê z bi lêv dikin. ji bilî "remezan"ê, navê çend mehên din jî yên salnameya koçî di heman demê de navê zelaman/mêran in jî: Receb, Şeban, Miherem.

ji erebî رمز (remz), hevreha aramî ܪܡܙܐ (remza), îbrî רמז (rêmez)

ji îranî, hevreha soranî renc, farisî رنج(renc) û رنجیدن(rencîden: renc dan, ked kirin, zehmetî kêşan), pehlewî renc (renc) û rexten (renc dan, ked kirin, zehmetî kêşan) ku rehê wê yê dema niha -renc-  e.

rênc + -ber, hevreha farisî رنجبر (rencber), herdu ji îranî, binêrin renc û rencîde.

ji  îranî,  hevreha  farisî  رنجیده(rencîdê),  têkilî  renc  û  rêncber  û  farisî  رنجیدن(rencîde:  renc dan), pehlewî rexten (rehê dema niha -renc-) anku "renc dan, zehmetî  kişandin)

têkilî  renîn,  hevreha  soranî  ڕهنده(rende),  farisî  رنده(rendê),  têkilî  رندیدن(rendîden:  renîn), pehlewî rendîden (renîn), hemû ji îranî.

protohindûewropî: (s)reg- ("reng dan") protoaryayî: ra(n)j- ("reng dan")Middle Persian: rang  ("reng")  Farisî:  razīdan  ("reng  dan"),  rang  ("reng")  Belûçî:  rajit  ("qemirandin"),  raxt  ("reng dan") ... irKurmancî: reng ("reng")Kurdî (Soranî): reng ("reng")Zazakî: reng ("reng")Hewramî: renge ("reng") ... Sanskrîtî: raj- ("reng dan") ... Çavkanî: Cheung p.314, MacKenzie P.120

têkilî  rende,  hevreha  soranî  ڕهنده(rende),  farisî  رنده(rendê),  têkilî  رندیدن(rendîden:  renîn), pehlewî rendîden (renîn), hemû ji îranî.

ji erebî رقیع (reqî), hevreha aramî ܪܩܝܥܐ (reqia), îbrî רקוע (raqua)