ji erebî ye û wateya wî piştevan yan alîgir e

hevreha  soranî  û  kurdiya  başûrî  ئێران/  Êran,  farisî  ایران(Îran),  pehlewî  Êran,  Eyran  û  êr (xanedan,  malmezin,  esilzade),  avestayî  eyriye-  (arî,  îranî),  hexamenişî  eriye-  (arî),  parsî  erî (arî), osetî ирон (îron: navê qisekerên zaravayeka osetî ye), sarmatî alanî (hozeka sekayî bû), sanskrîtî  अयव(aryá-),  आयव(ā^́^rya-),  îrlendiya  kevn  aire  (malmezin),  hîtîtî  era-  (malbatî,  hevmal,  ji eynî malbatê), lîsî arus- (welatî), ji protohindûewropî h₄eryós (malbatî, endamên binemalê, xizm),  belkî  taliyê  ji  zimanekê  afro-asyayî  be,  bide  ber  misriya  kevn  ḥry  (serwer,  serdar,  serok), erebî حر (ḥurr: azad, hurr), îbranî ḥōr... ji eynî rehî: arî,  Alan.

ji zimanên cermenî is (cemed, qeşa) û land (welat, -stan)

ji protohindûewropî h₁ésti (ji h₁es-), protoaryayî esî, hevreha -yî ya kurmancî, farisî -î,  soranî -î,  ermenî  ես(es),  slaviya  kevn  єси  (êsi),  latînî  es  (frensî  es),  lîtwanî  esi. herwiha im, e û in jî  ji heman rehê h₁es- yê protohindûewropî ne.

hevrehên kurmancî ev-, i-, hi-, hî-, soranî em- (emro, îm- (îmro), farisî im- (امروز / imrûz), alvîrî-vîdarî a- (آرو / arû), talîşî im- (امروج / imrûc) belûçî me- (مروچی) / merûcî), hemû ji îranî, têkilî ev (bi soranî em).

ji  tirkî  ibne  (qûnder)  ji erebî  ابن(ibn:  kurr,  lawik -  binêrin  ibn)  +  -e  (nîşana mêkirinê)

Bi avestayî -çe, bi partî îj, bi farisiya navîn îz. Bi kurmancî dibe jî, bi soranî îş.

ji erebî, têkilî kerem, Kerîm, Kerîma, Ekrem

ji  erebî  اله(ilah),  akadî  ilu,  aramî  ܐܠܗܐ(elaha),  îbrî  אל(êl),  ugarîtî  il,  erebiya  başûrî  ya  kevn l, fenîkî ilm, il-uh... ji eynî rehî:  Ellah.

ji erebî اعالن (ilan) ji علن (elene: diyar bûn, eşkere bûn) ku serekaniya elind ya kurdî ye jî.

ji erebî علة (illet), hevreha îbrî עלה (îlla), aramî ܥܠܬܐ (illiθa)

herwiha  êlûl,  eylûl  ji  erebî  ایلول(eylûl)  ji  aramî  אלול(êlûl)  ji  akadî  êlulu,  êlunu  (rezber,  çinîna rezan). Guherîna "N > L" di kurdî de normal e (nimêj > limêj, nivîn > livîn) lê guherîna "L > N" di peyvên din de nayê  nasîn.

ji  fransî  illusion  ji  latînî  illusio  (tirrane,  qerf,  henek,  galte,  tinazî,  lêhb)  ji  illudere  (tirrane pê  kirin)

bi rêya fransî image ji latînî imago (wêne)

ji erebî (îman), hevreha aramî ܗܝܡܢܘܬܐ (heymûna), hemû jiibri אמונה (êmûna) ji rehê אמן (-m-n-: qayim bûn / kirin)

ji erebî إمحاء (imḥai), têkilî mehû ji محو (meḥû).

Bi avestayî im- + reoç, bi farisî dibe êm, bi kurdî dimîne îm, kurmancî dengê myê dike winda.

ji  îranî, hevrehên  kurmancî înî,  eynî,  soranî  ههینی/  heynî,  farisî آدینه(adîne/adînê)

ji peyvek arî anku îranî ya ku herwiha serekaniya hênan ya soranî, ardene ya zazakî, averden ya farisî, biyarden ya mezenderanî. Bi pehlewî âwurden bû, bi avesta âberten, bi soranî û kurmancî -awr- ji -an-ê diguhere, bi zazakî wek -ar- dimîne.

ji inglîzî yan zimanekî din yê ewropî info, kurtkirina information

ji fransî initiative ji latînî initiare (dest pê kirin)

bi rêya fransî initiateur yan initiator ji latînî initium (destpêk)

îpelayane îpelahî îpelatî îpelayî îpelayîtî

ji fransî hypothèque ji latînî hypotheca

ji erebî اقلیم (iqlîm) ji aramî ܩܠܝܡܐ (qilîma) ji yûnanî κλίμα (klîma). ji eynî rehî: klîmat

bi rêya fransî irrationel yan inglîzî irrational ji îr- + latînî rationalis ji ratio (hiş, aqil)

-î  +  sal.  Bi  avestayî  im- +  sered,  bi  farisî  dibe  êm, bi  kurdî  dimîne  îm-,  kurmancî  dengê  myê winda  dike.

hevreha  farisî  اسفنج(isfenc),  herdu  ji  erebî  إسفنج(isfenc)  ji  aramî  ܐܣܦܘܓܐ(êspogga)  ji yûnanî σπόγγος (spóngos), hevreha latînî fungus (kivark), ermeniya kevn սունկն (sunkn). Heman peyva yûnanî bi rêya latînî spongia ketiye gelek zimanên ewropî jî: inglîzî sponge, îtalî spugna,  spanî  esponja,  frensî  éponge,  ermenî  սպունգ(spung)...  Heman  peyv  herwiha  bi  rêya yûnaniya nû σφουγγάρι (sfoungári) serekaniya sünger ya tirkî û bi rêya tirkî dîsa çavkaniya sunger, singer, sungêr yên kurdî ye  jî.

bi rêya farisî استکان (istikan) ji rûsî стакан (stakan) ji slaviya kevn ya rojhilat достаканъ (dostakanŭ)

ji fransî islamophobie yan ji inglîzî islamophobia ji îslam + -o- + -fobî

ji tirkî "ısı(tan) ot(u)" (riweka dijwar / tûj), herwiha bide ber sirbî û xirwatî isiot (gijnîj). Ihtimala  ku  "îsot"  ji  tirkî  ye  (tevî  ku  di  tirkî  de  êdî  nayê  bikaranîn  jî)  mezin  e  ji  ber  ku  "îsot"  tenê li Bakurê Kurdistanê û deverên nêzîkî wê tê gotin, li deverên din yên Kurdistanê (eger ne deverên  Başûr-Rojavaya  Kurdistanê  yên  pirr  nêzîkî  bakur  bin)  peyda  nabe  û  di  zimanên  din  yên îranî de nîne. Hin kes bi şaşî wê bi peyva sotin / sot anku şewitîn / şewitî ve girê  didin.

ji erebî اثبات (iŝbat). Di kurdî de Ŝ-ya bêlerz di bin tesîra B-ya bilerz de bûye Z-ya bilerz. Di tirkî de heman peyv bûye ispat anku B-ya bilerz ji ber tesîra S-ya bêlerz bûye P-ya bêlerz.

-î + şev. Bi avestayî im- + xşepne, bi farisî dibe êm, bi kurdî dimîne îm, kurmancî dengê myê dike winda.

bi rêya tirkî işporta jialbani shportë (selik, sepet) ji îtalî sporta ji latînî sporta (selik, sepet) ji yûnanî σπυρίς (sporis).